مقدمه
شاید یکی از زمینه های اصلی فعالیتهای استارتاپی را بتوانیم نرم افزار و برنامه های رایانه ای بدانیم. در اغلب موارد نرم افزار جدیدی نوشته میشود و طراحان و نویسندگان آن به دنبال کسب حمایت های قانونی از محصول خود هستند. اما آیا میتوان نرم افزارها را به عنوان یک اختراع ثبت نمود؟
نرم افزار چیست؟
مقدمتا بد نیست با تعریفی در مورد نرم افزار شروع کنیم: نرم افزار عبارت است از مجموعه برنامه های رایانه ای، رویه ها دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر روی یکی از حامل های رایانه ای ضبط شده باشد.
کپی رایت نرم افزار
در مورد ثبت نرم افزارها به عنوان اختراع باید گفت که اصل و قاعده بر این است که این موارد را نیز زیر مجموعه ی آثار ادبی-هنری آورده و طبیعتا مشمول حمایت های ادبی-هنری قرار میدهند چراکه استدلال میکنند نرم افزار چیزی نیست جز کدهای نوشته شده و دستورالعمل هایی که توسط رایانه خوانده میشود. اما عده ای هستند که به دنبال کسب حمایت های حق اختراع برای نرم افزار میگردند و معتقدند برخی از نرم افزارها صرفا یک اثر ادبی به حساب نمی آیند و ویژگی های یک اختراع را دارد. بدین منظور میتوان از قوانین چندی که مستقیم و غیر مستقیم به این مهم پرداخته است کمک گرفت و تا حدی زوایای پنهان این قضیه را روشن کرد.
نرم افزار به عنوان اختراع
ابتدائا به سراغ یکی از قوانین بین المللی می رویم؛ در معاهده تریپس از اعضا خواسته شده است که برنامه های کامپیوتری را مطابق با کنوانسیون برن مورد حمایت قرار بدهند، اما در همان معاهده فرصتی برای نرم افزارها به صورت غیر مستقیم باز شده است چرا که در ماده 27 همان معاهده اشاره شده است حق ثبت اختراع برای هر اختراعی اعم از محصولات یا فرآیندها در تمام رشته های فنآوری وجود دارد. در قوانین داخلی نیز قانون حمایت از پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانه ای به نوعی به این امر پرداخته است. در ماده2 این قانون صراحتا بیان شده شده است که در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات، نرم افزارها به عنوان اختراع شناخته می شوند.
همانطور که می دانیم برای ثبت اختراع، شیء مورد نظر باید یکسری شرایط عمومی داشته باشد از جمله ابتکاری بودن کاربرد صنعتی داشتن و نوین بودن، طبیعتا اگر نرم افزاری بخواهد به عنوان یک اختراع ثبت گردد باید این ویژگی ها را داشته باشد.
بنا به دستور آیین نامه تاییدیه فنی حق اختراع نرم افزار، برنامه های رایانه ای در صورتی قابل ثبت هستند که در سطح جهانی نو باشند و ارتقاء قابل توجهی را در حوزه فناوری اطلاعات موجب گردند و نهایتا قابلیت پیاده سازی و اجرا داشته باشند. در همین راستا متقاضیان باید تاییده فنی کمیته حق اختراع که زیر نظر شورای عالی انفورماتیک است را کسب نمایند.
برای اینکه یک نرم افزار بتواند به عنوان اختراع ثبت شود، باید جدا از ساختار سیستم و محصول صنعتی ای که احتمالا با آن درآمیخته است نیز وزن مهمی در کل کار داشته باشد و از گام ابتکاری برخوردار باشد و بتوان ماهیتی مستقل از محصول ارائه شده برای آن تصور نمود. نهایتا میتوان اشاره کرد که نرم افزارها بدون حمایت باقی نخواهند ماند و در صورتی که موفق به اخذ تاییدیه های فنی برای حق اختراع نشدند بهتر است که پدیدآورندگان آنها محصول خود را برای کسب حمایت حق مولف به ثبت برسانند. طبیعتا بین این دو مفهوم حق اختراع و حق مولف تفاوت های ماهوی ای وجود دارد و حمایت هایی که ارائه می گردند برابر نخواهند بود به همین دلیل و برای جلوگیری از اتلاف زمان پیشنهاد میشود پدیدآورندگان این آثار با دقت و استمداد از کارشناسان این حوزه ها فرصت را مغتنم شمرده و به ثبت اختراعات یا آثار خود بپردازند.
منبع: http://mag.sabtyar.com/1050/قابلیت-ثبت-نرم-ا…-به-عنوان-اختراع/