در این مطلب سعی شده تا به مساله ثبت اختراع و نظر قانونگذار درباره ثبت اختراع پرداخته شود. برای یافتن پاسخ به این سوال باید به ماده 26 آیین نامه مراجعه کنیم. در این ماده می‌خوانیم که اگر افشا به دلیل سوء استفاده اشخاص ثالث بوده باشد، این امر نمیتواند موجب شود که از ثبت آن توسط خود مخترع جلوگیری کنیم و به عبارتی قانونگذار مهلتی را به مخترع اعطا کرده است تا بخاطر فعل دیگران مورد مجازات ناخواسته قرار نگیرد.
طرح مساله ثبت اختراع
دریافت گواهینامهی ثبت اختراع که مانند اغلب اسناد رسمی دیگر، یک ورقه ی کاغذی است موید تایید مراجع رسمی و دولتی بر جامعیت شرایط اختراع بوده و تبعا حمایتهای قانونیای را برای مخترع به همراه دارد. به همین دلیل نیز قانونگذار، روش و مراحلی را برای دریافت این ورقه و در اصل دریافت تایید مزبور معین کرده است که یکی از مهمترین این شرایط، نوین بودن و فاش نشده بودن اختراع میباشد.
اصل و قاعدهی کلی ثبت بلافاصله و بی درنگ اختراعات میباشد و تفویت زمان در این مورد جایز نیست ولی اوضاع همیشه بر همین منوال پیش نخواهد رفت.
از منظر قانونگذار و به تبع آن، از نقطه نظر کارشناسان ثبت، اگر اختراعی پیش از آنکه در مراجع رسمی و به منظور به ثبت رسیدن افشا شده باشد، قابلیت ثبت را از دست می‌دهد. به عنوان مثال اگر مخترع یک نوع دستگاه آب شیرین کن، دستگاه اختراع شده را با رضایت خود در یک جمع دوستانه یا دانشجویی عرضه نماید و مشخصا به افشاء آن بپردازد ممکن است در راه ثبت آن دچار مشکل شود.
نظر قانونگذار درباره مساله ثبت اختراع
در همین راستا قانونگذار در آییننامه اجرایی قانون ثبت اختراعات و در ماده 26 بیان می‌دارد استفاده از مهلت ارفاقی مقرر در بند ه ماده 4 قانون از جمله ناظر بر موارد زیر است و به ذکر موارد میپردازد. اما منظور از مهلت ارفاقی چیست؟ این عبارت در نظام حقوقی ایران به مانند سایر نظامهای حقوقی خارجی و همینطور مقررات وایپو به چشم میخورد. این مهلت ناظر به مدت زمانی است که طی آن مخترع حتی پس از افشاء اختراعش هنوز مهلت ثبت آن را به طریق قانونی خواهد داشت.
در بند ه از ماده 4 قانون اینطور آمده است که:
در صورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود. پس متوجه شدیم که مهلتی شش ماهه در برخی از موارد به برخی از مخترعین اعطا میگردد تا حتی پس از افشاء نیز بتوانند مبادرت به ثبت اختراع خود بورزند؛
اما این موارد استثنائی کدام میباشند؟
برای یافتن پاسخ به این سوال باید به ماده 26 آیین نامه مراجعه کنیم. در این ماده می‌خوانیم که اگر افشا به دلیل سوء استفاده اشخاص ثالث بوده باشد، این امر نمیتواند موجب شود که از ثبت آن توسط خود مخترع جلوگیری کنیم و به عبارتی قانونگذار مهلتی را به مخترع اعطا کرده است تا بخاطر فعل دیگران مورد مجازات ناخواسته قرارنگیرد و فرصت ثبت اختراعش را از دست ندهد.
مورد بعدی مربوط به مواردی است که اختراعات در نمایشگاههای عمومی یا تخصصی به معرض دید درمیآید. بسیار مرسوم است که مخترعین جوان و جویای نام اختراعات خود را در نمایشگاههای مختلف به نمایش بگذارند. باید این نوید را به این دست از مخترعین داد که قانونگذار با درک نیاز و شرایط ایشان حاشیه امنی را برایشان فراهم کرده است. مشخصا به موجب بند 2 از ماده 26 آیین نامه مزبور، در صورتی که این اختراعات در نمایشگاه عرضه گردند متقاضی اختراع باید گواهیای از برگزارکنندگان و مسئولین نمایشگاه را ظرف حداکثر 30 روز از تاریخ تسلیم اظهارنامه به اداره مربوطه ارائه نماید.
در مورد اینکه کدام نمایشگاهها مورد وثوق ادارات مربوطه هستند نیز بهتر است که متقاضیان مورد به مورد استعلام لازم را اخذ نمایند ولی به عنوان قاعدهی کلی میتوان به این دستور قانونگذار اشاره کرد که منظور از نمایشگاه رسمی نمایشگاهی است که توسط دولت یا ادارات ذی‌صلاح داخلی تشکیل میشود و یا توسط دولت یا اشخاص ذی‌صلاح در یک کشور عضو کنوانسیون پاریس و در سطح بین‌المللی برگزار میگردد. در فرض اخیر گواهی مسؤولان ذیربط نمایشگاه رسمی باید به تأیید نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران رسیده باشد.
جمع بندی بحث
به عنوان جمع بندی باید گفت که افشاء اختراعات و طرح ها موجب زائل شدن عنصر جدید بودن که یکی از عناصر مهم سه گانه ی اختراعات است میگردد پس به مخترعین و صاحبین ایده توصیه می گردد که از افشای طرح های خود در هر مجمعی و بی پروا بپرهیزند چرا که ممکن است ناخواسته موجبات تضییع منافع خود را فراهم آورند و بهتر است برای طی امن راه افشا و ثبت اختراعاتشان از کمک و راهنمایی متخصصین و کارشناسان این حوزه بهره مند گردند.